Algemeen
De klassieke gitaar (ook wel bekend als de Spaanse gitaar) is het muziekinstrument waar wij de moderne gitaar het meest mee associëren. De typerende constructie van de Spaanse gitaar heeft de basis gelegd voor vrijwel alle toekomstige modellen. Toch is deze gitaarsoort pas 100/120 jaar oud: het vroegste prototype van de Spaanse gitaar stamt namelijk uit het einde van de 19e eeuw. Vrij laat dus zou je zeggen. Maar de ontwikkeling van snaarinstrumenten is er dan ook een van de lange adem. Muziekhistorici identificeren verschillende periodes in de ontwikkeling van de gitaar, een proces dat waarschijnlijk begint in de Vroege Oudheid, meer dan 2000 jaar geleden.
Oervorm
De gitaar, het instrument waar instrumentenpassie.nl om draait, is een instrument dat wordt onderverdeeld in de grotere groep van de chordofonen, instrumenten die bespeeld worden door snaren te laten trillen. De benaming chordofoon is afgeleid van het Griekse woord ‘chordae’, wat zoveel betekent als ‘snaar’, foon betekent op haar beurt ‘klank’ of ‘geluid’. De vroegste voorloper van alle chordofonen was waarschijnlijk de muziekboog: letterlijk een boog met één snaar die eenvoudige klanken wist voort te brengen. De muzikale mogelijkheden van de muziekboog waren natuurlijk beperkt en door de eeuwen heen werd de boog geleidelijk uitgebreid tot de ‘meersnarige’ instrumenten die we vandaag de dag kennen. Het belang van deze ontwikkeling moet niet worden onderschat. Immers, door meer snaren toe te voegen kon het instrument ook meer klanken voortbrengen, wat zijn populariteit en daarmee zijn ontwikkeling deed aanzwellen. Inmiddels vormt de gitaar een van de meest belangrijke muziekinstrumenten, maar blaas- en slaginstrumenten waren aanvankelijk veel populairder dan proto-gitaren simpelweg omdat ze meer klanken produceerden.
Grieken, Romeinen en Moren speelden al gitaar
Onder de Grieken en Romeinen raakte de ontwikkeling van de gitaar in een stroomversnelling. De Grieken hadden bijvoorbeeld al twee verschillende soorten, de lyra (lier) en de kithara – aan dit laatste instrument ontlenen wij ons woord voor gitaar. Toch waren de Grieken niet de uitvinders van de gitaar. Hoogstwaarschijnlijk vindt de gitaar zijn oorsprong in het Midden-Oosten. Toen Alexander de Grote in 385 v. Chr. het grootste deel van Perzië en Egypte veroverde bracht hij de Assyrische citer met zich mee, en onder de Grieken evolueerde dit instrument zich langzamerhand tot de twee zojuist genoemde soorten.
Met de opkomst van het Romeinse Rijk verspreide de gitaar zich richting West-Europa, maar na de val van het Rijk zonk het instrument weer terug in de vergetelheid. Het was opnieuw via de Arabische wereld dat de gitaar Europa betrad. Onder de Moren (een volk uit Noord-Afrika) was het instrument namelijk nog niet vergeten en nadat zij in de 8e eeuw Spanje veroverden brachten zij ook een grote verscheidenheid aan luitachtige instrumenten met zich mee, zoals bijvoorbeeld de rebab en de quitara. Deze instrumenten ontwikkelde zich in Spanje vervolgens tot de zogeheten ‘laud’ die zich later ook naar Frankrijk zou verspreiden, waar zij zich zouden mengen met bestaande instrumenten. Op deze manier, door een muzikale kruisbestuiving, begon de gitaar zachtjesaan een ons bekende vorm aan te nemen. In de vier eeuwen na de Moorse invasie werden luiten in heel Europa populair.
Renaissance
Tijdens de Renaissance ontstond eigenlijk de basis van de moderne gitaar. In plaats van snaar-arme luiten (die slechts een beperkt aantal tonen konden voortbrengen) begon men te experimenteren met snaarinstrumenten die een 8-vormige klankkast hadden. Hierdoor konden veel meer toonhoogtes worden bereikt en was het instrument uitermate geschikt voor wilde en vrolijke danspartijen. De gitaar werd dan ook (vooral door liefhebbers van de luit) geassocieerd met onzedelijke praktijken, net als in de jaren 60’ eigenlijk. Sindsdien is de gitaar echter wel veranderd. Hij is vooral een stuk groter geworden en de 8-vorm is een duidelijker aanwezig.
Vroegmoderne Tijdperk
In de 17e en 18e eeuw was de gitaar een instrument voor aan het hof. Vooral in rijke en aristocratische kringen in West-Europa (meer nog dan in Spanje zelf) kon de gitaar op veel populariteit rekenen. Wenen en Parijs waren lange tijd de centra van het Europese gitaarcircuit. Vanaf de vroege 19e eeuw zien we echter enkele belangrijke ontdekkingen die de opkomst van de moderne gitaar mogelijk hebben gemaakt. Eén daarvan was het aanbrengen van mechanische stemschroeven. Met behulp van deze ontwikkeling bouwde Antonio de Torres Jurado in 1884 de eerste gitaar die qua structuur en compositie vergelijkbaar was met de moderne gitaar.
Huidige Generatie
De huidige generatie van gitaren bestaat uit de moderne Spaanse gitaar, de flamencogitaar, de folkgitaar en de elektrische gitaar. Tussen de klassieke- en flamencogitaar werd tot het midden van de 19e eeuw overigens geen onderscheid gemaakt. De Amerikaanse folkgitaar daarentegen verscheen pas rond het jaar 1900, toen hij door Europese emigranten uit de ‘Oude Wereld’ werd meegenomen en daar vermengd raakte met eigen muzikale tradities, zoals de Mexicaanse gitaren, die op hun beurt weer door de Spanjaarden in de 17e eeuw waren meegenomen. De ontwikkeling van de gitaar is dus een continue proces van kruisbestuiving geweest, waarbij verschillende tradities elkaar beïnvloeden en versterkten. De laatste uitloper van deze ontwikkeling is de elektrische gitaar, die is voortgekomen uit de folkgitaar. Tegenwoordig leert het overgrote deel van de mensen online gitaar spelen op een elektrische gitaar. De vroege akoestische elektrische gitaren in de jaren 20’ en 30’ van de 20ste eeuw waren, behalve het elektrische element, op alle fronten gelijk aan de folkgitaar. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond eigenlijk pas de onafhankelijke elektrische gitaar, die zoveel van normale instrumenten verschilde dat men het eigenlijk als een apart instrument wilde gaan zien. Niettemin stamt iedere gitaar, elektrisch of niet, uit één en dezelfde oerfamilie.